Elegisches Dichtichon, frei nach Friedrich Hölderlin
An Wilhelm Heinse
1
Z ringelum ruëbet jetz d Schtadt°°; schtill wird s belüüchtete Gässli,
Und°, mit Lüüchtfackle gschmückt, – ruusched au d Wäge jetz furt.
D Mänsche gönd heizuë°, satt° vo de Freude vom Tag wänd s go ruëbe,
Und° Verdiënscht und Verluscht – schätzt° en prüefende Chopf
Zfride und froh jetz diheime°; leergruumt vo Truube und Bluëme
Und° vo gwerchige Händ – ruëht au de gschäftigi Märt.
Aber das Saiteschpiel ghört me vo wiit° us Gärte; vilicht, dass
Deet° verliëbt öpper schpielt – oder en einsame Maa
Dänkt° a Fründ° wiit furt und a d Jugedziit; und au d Brüne,
Wo immer flüüssed und frisch – ruusched am Beet voll vo Duft.
Schtill° i dämm’riger Sphäre° ghört me bald Glogge, wo lüüted,
Und nach de Schtunde, wo s schlaat, – rüeft no en Nachtwächter d Zahl.
Jetz chunnt es Windli no uuf°, wo d Wipfel vom Hölzli durschüttlet,
Luëg nu! und s schön Schattebild – vo eus’rer Erde, de Mond
Chunnt naadisnaa jetz au; d Nacht° di Schwärmerisch chunnt,
Voll° mit Schterne und schiint, – wenig bekümm’ret um eus,
Glänzt sie und laat° is schtuune, di Frömdländisch under de Mänsche
Über° s höchi Gebirg – truurig und prächtig z duruuf.
2
Wunderbar schtreichlet is d Gunscht vo de Hoch°erhab’ne und niëmer
Weiss° öb wänn° und was – eim° no von ere gscheht.
So° bewegt° sie d Wält und au d Seel vo de Mänsche, wo hoffed,
Nöd mal en Weise verschtaht, – was sie im Sinn hät, dänn so
Will s° de oberschti Gott, wo dich unäntlich gern hät und darum
Isch°, no liëber als sie, – dir de sunnigi Tag.
Aber grad öppedië gfallt au em lüchtende Aug° de Schatte
Gluschted s es bitzeli Schlaf, – ohni dass s Ziit wèèr defür.
Oder s erwartet au gern mal° d Nacht° en Maa mit Vertroue,
Ja°, me ddörf ere au – Chränz° verehre und Gsang,
Will sie de unsicher Suëchende heilig isch und au de Tote,
Sälber hingäge beschtaht, – ewig i ganz freïem Geischt.
Aber sie muës is au, dass i de schwere Momänt wo mer zwiifled,
Dass i de Ddünkli für eus – no öppis seï, won is hebt,
Eus° s Vergässe° schänke und s Heiligbeduslet-Sii göne.
Göne das schtrömendi Wort, – wo, wi bi Liëbespaar, sell,
Schlummerlos gälte°, us vollem Kelch° und muëtigem Läbe
Frommi Erinnerig au, – wach z bliibe währed de Nacht.
3
Au isch s vergäbe°, s Herz i de Bruscht° z verschtecke, vergäbe
Hebed de Muët° mer zrugg, – Meischter und Schüeler, ja wer
Wetti s verhind’re und wer wett is d Freud° da wele verbüüte?
Göttliche Funke isch s au, – triibt is bi Tag und bi Nacht
Forsch° zum Uufbruch. So vorwärts°! Mer wänd go s Offni erchäne,
Und öppis suëche für eus, – und seïg s au no eso wiit.
Fescht° bliibt eis°; seïg s gäge de Mittag zuë oder es göchi
Wiiter bis z mitts i de Nacht, – s git für alls immer es Mass,
Allne grad s gliiche°, aber für jede° git s au es Eignigs,
S gaht und chunnt jede so wiit, – deet ane won er halt chan.
Drum°! de Schpott no verschpotte, mag gern dionysische Wahnsinn
Wänn er i heiliger Nacht – plötzli d Sänger ergriift.
Chumm drum mer gönd drum an Isthmos°! Deethii, wo s offeni Meer ruuscht
Am° Parnass und de Schnee – glänzt° um delphische Fels,
Deete is Land vom Olymp°, uf d Höchi deet uë vo Kithäron,
Under° d Fichtebäum deet, – under° d Truube, vo wo
Unedraa Thebe und Ismenos ruusched°, im Land vom Kadmos
Deethèr° chunnt° und zrugg – düütet de kommendi Gott.
4
O seligs Griëcheland! Huus vom Olymp und de Himmlische allne,
Also isch s wahr, was mer doo – scho i de Juged händ ghört?
Fäschtliche Saal°! De Bode isch s Meer! Und d Tisch° sind d Berge
Nu für dèè einzigi Zwäck – vor alte Ziite erbout!
Aber° wo sind dänn d Thröön°? Wo d Tämpel und wo° sind d Bächer,
Wo gfüllt mit Nektar für d Luscht – d Luscht vo de Götter, de Gsang?
Wo°, wo lüüchted dänn d Schprüch°, wo immer so wiitume träffed?
Delphi° pfuuset und wo – tönt dänn das mächtigi Gschick?
Wo isch s Schlagartige? Wo bricht s°, voll vo Glücksgfühl rundume
Krachend us heiterer Luft – über° d Auge eim ië?
Vater° Äther! hät s ggrüeft und isch gfloge vo Zunge zu Zunge
Tuusigfach, keine° hät – s Läbe erlitte elei;
Mitenand tteilt° erfreut settigs Guët, und im Uustuusch mit Frömde,
Wird s zu me Jubel, es wachst – d Gwalt vo dem Wort° im Schlaf
Vater°! heiter°! und hallt°, so wiit as es gaht°, das uralt
Zeiche, vo Eltere ggerbt, – abe, und trifft° und schafft.
Dänn eso fahred di Himmlische ii, rüttled uuf und so gglangt dänn
Us° de Schätte vo höch – under° d Mänsche das Liëcht.
5
Z ersch werded s nöd gmerkt, wo s uf d Erde chömed, empfange tüend s nume
Z ersch ermal d Chinde; vil z hell – chunnt°, vil z bländig° s Glück,
D Mänsche, dië schüüched s no, s chönnti drum schwerlich en Halbgott° säge
Namentlich wer as si sind – wo mit de Gschänk chömed aa.
Aber° d Götter händ ggnuëg grosse Muët und em Mänsch wird s Herz voll vo
Ihr°’ne Freude und chuum – weiss er° z bruuche das Guët,
Doch ja, er schafft s und verschwändet s und fasch wird em Unheiligs heilig,
Won er mit siinere Hand – ungschickt und güetig berüehrt.
Wänn mögli chönd das di Himmlische dulde°; dänn aber würkli
Träted si sichtbar jetz uuf – und de Mänsch gwöhnt sich a s Glück
Und° am Tag° jetzt di Offebarte z erchäne, das Gsicht vo
Dene wo me ne scho lang – s Einzig und Alles hät gsäit
Tüüf di verschwigeni Bruscht° scho gfüllt mit bescheidene Aaschprüch,
Und z erscht no völlig elei – ales Verlange hät gschtillt;
So isch de Mänsch°; solang er alls hät, und versorgt wird mit Gabe
Sogar no vom ene Gott – merkt er und gseht er s no nöd
Zwiifle° muës er, no z erscht emal; aber jetz säit er em s Liëbschti,
Jetz°, jetz müend dadefǖr – Wörter wi Bluëme entschtah.
6
Und° im Ernscht wett er ehre vo jetz aa die selige Götter,
Würkli und wahrhaftig muës – uusbringe alls ihres Lob.
Nüüt ddörf am Liëcht sich bewege°, was nöd de Hööche chan gfalle,
Vor° de Äther z schtah ghört – sich° für Halbherzigs nöd.
Zum i de Gägewart vo° de Himmlische würdig erschiine,
Richted i herrliche Or- – nige° Völker sich uuf
Underenand° und boued di herrliche Schtedt° und Tämpel
Fescht° und edel so hööch – schteil über d Küschte i d Luft –
Aber wo sind s dänn? Wo blüehed di Ggrüehmte, vom Fäscht° dië Chrone?
Thebe verwelkt und Athen; – ruusched kei Hiebwaffe meh
Und e kei goldigi Wäge z Olympia bi dene Kampfschpiel,
Schmücked sich nüme mit Chränz ‒ fäschtfiirlich d Schiff vo Korinth?
Ja. werum schwiiged au sie°, die heilige alte Theater?
Und werum freut sich hüt dänn ‒ nöd de so fromm ggweïhti Tanz?
Werum° zeichnet, wi susch°, kän Gott° em Maa siini Schtirne,
Druckt° de Schtämpfel, wi susch, em Uuserwählte nöd uuf?
Oder er isch° au sälber i mänschlicher Gschtalt° erschiene
Und° hät z Änd bbracht mit Troscht ‒ schliëssli das himmlischi Fäscht.
7
Aber° Fründ°! Mir chömed jetz z schpaat°. Zwar läbed halt d Götter
Höch obe über de Chöpf ‒ in ere andere Wält.
Ohni Änd sind s da am Würke und s dunkt eim es kümmeri s wenig
Öb mir da läbed, so fescht ‒ schoned di Himmlische eus.
S mag s es schwachs Gschöpf halt nöd immer erchäne und d Grössi erfasse,
Ziitewiis nume verträit – göttlich beseelt sii de Mänsch,
S Läbe isch druuf° vom Göttliche z träume°. Doch dië Verwirrig
Hilft ° wië Schlummer und schtarch ‒ macht° eim d Not° und d Nacht,
Bis dass ggnuëg Helde i dere metallische Wiëge sind gwachse,
Chraftvolli Herze wië suscht ‒ fasch wi di Himmlische sind.
Rumplig mit Krach chömed s druuf°°. aber miich tunkt s öppedië
Gschiider wär s z schlafe als so ‒ ganz ohni Gsellschafter z sii,
So° z verharre und was me chönnt mache und was me chönnt säge
Wüss i halt nöd und für was ‒ bruuchts Dichter i dere Ziit?
Aber sie seïged, säisch du, wi die heilige Priëschter vom Wiigott,
Wo sind vo Land° zu Land ‒ zoge i heiliger Nacht.
8
Nämli, wo vor gwüsse Ziite, s dunkt eusereis, s seïgi scho länger,
Uufwärts sind uufgschtiege all ‒ dië, wo beglückt ghaa händ d Lüüt,
Do, wo de Vater siis Gsicht° abgwändet hät vo de Mänsche,
Und, wo dänn s Truure mit Rächt ‒ aagfange hät uf de Wält,
Do, wo erschiene isch zletscht dänn en schtille° Genius, himmlisch
Troschtriich, wo s Ändi vom Tag ‒ aakündet hät und isch furt.
Als bliibends Zeiche° dass er emale seïg daa gsii und wieder
Chömi, hät einigi Gschänk ‒ zrugg gglaa de himmlischi Chor,
Gabe, wo mir is° mänschlich, wië susch au°, chönnted draa freue
Dänn° für Freud° mit Geischt ‒ wird halt das Grösseri z gross
Under de Mänsche und vorläufig fehled di Schtarche für höchschti
Freude°, aber es läbt ‒ schtill doch no einige Dank.
Brot, das isch d Frucht vo der Erde°, doch isch s vom Sunneliëcht gsägnet.
Und vom ekstatische Gott ‒ chömed° d Freude vom Wii.
Wäg dem gedänked mer wiiselig dänn au de Himmlische, wo susch
Biin is sind gsii, wo dänn au ‒ zruggchömed zur rächte Ziit.
Und drum besinged au d Sänger mit Ernscht° so vilmal de Wiigott
Und° nöd grundlos für nüüt ‒ singed s em Alte das Lob.
9
Ja! s isch mit Rächt gsäit, er tüegi de Tag mit de Nacht° versöhne
Füehri am Himel s Geschtirn – ewig z durab und z duruuf,
Immer° froh°, wi s ganzjährig immergrüen Laub vo de Fichte
Won er so schätzt und de Chranz, ‒ won er us Efeu hät gwählt,
Wil° er bliibt, währetdem dass jetzt Gott die chrank Erde muës hebe,
Mit bbrämstem Dunner und Luscht ‒ is unders s Finschteri bringt.
I der Antike° vo Chinde Gottes scho isch es voruusgsäit,
Würkli! scho mir sind s, ja mir ‒ Frucht us de weschtliche Wält!
Wunderbar und ganz genau isch s, wië aazeigt, erfüllt bi de Mänsche.
Wèr s prüeft hät söll s glaube jetzt! ‒ aber s passiërt eso vil
Nüüt hät e Würkig, mir sind ebe herzlosi Schätte, bis euse
Väterlich Äther wird gkännt ‒ und au vo allne wird ghört.
Als Fackelschwinger chunnt mit allne Himmlische dänn° de Syrer
Zuën is em Höchschte siin Sohn ‒ zrugg under d Schätte uf d Wält.
Hellsichtig-Seligi gsehnd s°; es Lächle schiint uuf us de gfang’ne
Lüüchtende Seel und es Liëcht ‒ taut ihrei Auge no uuf.
Sanfter wird dänn de Titan wänn er schlaft i de Äärm vo de Erde,
Sogar de niidischi, gar ‒ Cerberus trinkt° und schlaft.
hA 05.02.2025
